ความหลากหลายทางชีวภาพ เกิดขึ้นได้เนื่องจากการโยงใยกันของสามสิ่ง ได้แก่ ความหลากหลายทางระบบนิเวศ ความหลากหลายของสายพันธุ์ และความหลากหลายของพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต ทั้งสามสิ่งนี้ร่วมกันสร้างสิ่งแวดล้อมที่อุดมสมบูรณ์ซึ่งทำให้สิ่งมีชีวิตต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในนั้นมีความสามารถในการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงและภัยคุกคามได้
ในโครงสร้างที่ประกอบด้วยความหลากหลายนี้ หากสายพันธุ์หนึ่งสูญหายไป อาจเปรียบได้กับนอตหนึ่งตัวที่หลุดออกไปจากโครงสร้างอาคาร โครงสร้างที่มีความแข็งแรงนี้ก็จะมีความเปราะบาง และถ้านอตที่หายไปนั้นเป็นตัวที่สำคัญก็อาจทำให้โครงสร้างทั้งหมดพังลงมาได้
ในระบบนิเวศที่สิ่งมีชีวิตพึ่งพาและสัมพันธ์กันนั้น การสูญเสียของสายพันธุ์หนึ่งจึงสร้างผลกระทบต่อสายพันธุ์อื่นๆ อย่างเลี่ยงไม่ได้
ป่าดิบชื้นอะเมซอนเป็นหนึ่งในระบบนิเวศขนาดใหญ่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งเต็มไปด้วยระบบนิเวศเล็กๆ มากมาย พืชพันธ์ุและสัตว์ป่าที่มีความเป็นอยู่อย่างเชื่อมโยงและพึ่งพากัน ความหนาแน่นและหลากหลายของประชากรสัตว์และพืชในพื้นที่นี้ทำให้เส้นใยของระบบนิเวศนี้มีความแข็งแรง
อีกหนึ่งพื้นที่ที่มีความสำคัญทางความหลากหลายทางชีวภาพคือแนวปะการัง ปะการังเป็นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตใต้น้ำที่หลากหลาย และยังเป็นพื้นที่ในการเพาะพันธุ์ที่สำคัญของเหล่าปลา กุ้ง และหอย เป็นพันๆ สายพันธุ์
ในปัจจุบัน มีพื้นที่ป่าเพียง 15 เปอร์เซ็นของโลกที่ยังคงสมบูรณ์อยู่ และมีพื้นที่ทางทะเลเพียง 3 เปอร์เซ็นเท่านั้นที่ยังไม่ถูกรุกรานโดยมนุษย์
ตามรายงานของเวทีระหว่างรัฐบาลว่าด้วยนโยบายวิทยาศาสตร์ด้านความหลากหลายทางชีวภาพและบริการจากระบบนิเวศ (IPBES) พืชและสัตว์กว่าหนึ่งล้านสายพันธุ์กำลังเผชิญการสูญพันธุ์ในอีกไม่กี่สิบปีข้างหน้า หรือที่เรียกว่าการสูญพันธุ์ครั้งใหญ่ครั้งที่ 6 ความสูญเสียครั้งนี้ต่างจากครั้งก่อนตรงที่มนุษย์เป็นผู้ส่งผลกระทบให้เกิดการเปลี่ยนแปลงมากที่สุด
มนุษย์เป็นส่วนหนึ่งของระบบนิเวศที่สร้างผลกระทบต่อระบบนิเวศมากที่สุด กิจกรรมต่างๆ เช่น การใช้ทรัพยากรธรรมชาติ การเปลี่ยนพื้นที่ป่าเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์ การก่อให้เกิดมลพิษทางทะเลและอากาศ ผลกระทบจากกิจกรรมต่างๆ เหล่านี้ส่งผลให้เกิดการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพและการเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศไปพร้อมๆ กัน ผลลัพธ์ของทั้งสองสิ่งนี้ยังส่งผลกระทบต่อกันและกันอีกด้วย ซึ่งทำให้ปัญหาทั้งสองแย่ลงไปพร้อมกันอย่างรวดเร็ว ในท้ายที่สุด พื้นที่ที่อุดมไปด้วยความหลากหลายทางชีวภาพอย่างป่าดิบชื้นและทะเลนั้นก็ได้รับผลกระทบอย่างสาหัส
ประเทศไทยเป็นหนึ่งในประเทศที่มีความหลากหลายทางชีวภาพสูง เนื่องจากตั้งอยู่ในเขตร้อนเหนือเส้นศูนย์สูตรและมีความหลากหลายของภูมิประเทศ จึงเหมาะต่อการอยู่อาศัยและเจริญเติบโตของสิ่งมีชีวิตที่หลากหลาย หนึ่งในพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพที่สำคัญคือ ป่าชายเลน เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีดินที่อุดมสมบูรณ์จากธาตุอาหารที่ไหลมาจากแหล่งน้ำต่างๆ และจากซากพืชและสัตว์ในบริเวณนี้ ทำให้เป็นป่าที่มีความหนาแน่นของพืชและสัตว์ นอกจากนี้ยังเป็นพื้นที่พักพิงและแหล่งอาหารของกลุ่มนกอพยพอีกด้วย อย่างไรก็ตาม พื้นที่ป่าชายเลนได้ถูกปรับเปลี่ยนไปเป็นพื้นที่อื่นๆ เช่น พื้นที่อุตสาหกรรม ท่องเที่ยว เกษตรกรรม ซึ่งส่งผลกระทบให้ระบบนิเวศป่าชายเลนสูญเสียและยากที่จะฟื้นฟูได้เหมือนเดิม เมื่อพื้นที่ป่าหายไป สัตว์น้ำรวมทั้งสัตว์ปีกที่เคยพึ่งพิงอาศัยก็สูญหายและลดจำนวนตามไปด้วย
ระบบนิเวศในประเทศไทยอาจจะมีขนาดเล็กหากเทียบกับระบบนิเวศของโลกใบนี้ แต่หากระบบนิเวศอันเล็กนี้ถูกทำลายไป ก็เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศใกล้เคียงต่างๆ และส่งผลต่อระบบนิเวศของโลกใบนี้ในท้ายที่สุด ผลกระทบในเรื่องการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพจึงเหมือนกับเรื่องการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่แม้จะเกิดในพื้นที่วงแคบต่างก็ส่งผลกระทบต่อสิ่งอื่นในวงกว้าง
ออกสำรวจพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพและร่วมบอกเล่าเรื่องราวการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในชุมชนผ่านสื่อหนังสั้น เพื่อสร้างความเข้าใจและความตระหนักต่อวิกฤตครั้งนี้ ส่งผลงานและอ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่www.ccclfilmfestival.com/submit
ที่มา
UNDP, (2019, December). Progress on Biodiversity Management in Thailand
August R. (2022, April 20). Why is the Convention on Biological Diversity COP15 so important?. Greenpeace East Asia.
Jeff Tollefson, (2019, May 6). Humans are driving one million species to extinction. nature.
TED-ed | Why is biodiversity so important? - Kim Preshoff
IPPC | Climate Change 2022: Impacts, Adaptation & Vulnerability
📸 ภาพจาก Daniel Beltrá (Greenpeace)